سیگار با بدن چه می کند؟

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است اپیدمی تنباکو، یکی از بزرگترین مخاطراتی است که بشر تا کنون با آن مواجه شده است. همه ما می‌دانیم که سیگار چیز خوبی نیست. ده‌ها سال است که از خطرات سیگار مطلع هستیم. ولی سیگار دقیقاً چگونه به ما آسیب می‌رساند. اجازه دهید به اتفاقاتی بپردازیم که با ورود دود سیگار به بدن رخ می‌دهند و اینکه ترک سیگار چه فوایدی می‌تواند برای ما داشته باشد.

با هر پک، بیش از ۵۰۰۰ ماده‌ی شیمیایی در معرض بافت‌های بدن قرار می‌گیرند. در ابتدا، تار یا ماده‌ی سیاه چسب‌مانندی دندان‌ها و لثه را می‌پوشاند و با آسیب به مینای دندان، سرانجام باعث پوسیدگی دندان می‌شود. در گذر زمان، سیگار کشیدن با واردن کردن آسیب به پایانه‌های عصبی موجود در بینی باعث از بین رفتن حس بویایی می‌شود. دود سیگار، درون مجراهای هوایی و ریه‌ها، باعث افزایش احتمال عفونت و بیماری‌های مزمنی مانند برون‌شیت و آمفیزم می‌شود. دود سیگار، این کار را با آسیب زدن به ساختارهای پرزمانند کوچکی به نام سیلیا انجام می‌دهد که وظیفه‌ی آن‌ها، تمیز نگاه داشتن مجراهای هوایی است. سپس، دود سیگار به کیسه‌های هوایی کوچکی به نام حبابچه‌ها می‌رسد که وظیفه‌ی آن‌ها تبادل اُکسیژن و دی‌اُکسید کربن بین ریه و خون است. گاز سمی به نام مونوکسید کربن، از این راه به درون خون سرازیر می‌شود و به هموگلوبین می‌پیوندد و جای اُکسیژن را اشغال می‌کند. این یکی از دلایلی است که افراد سیگاری دچار کمبود اُکسیژن و نفس‌تنگی می‌شوند. تقریباً ظرف ۱۰ ثانیه، نیکوتین موجود در دود سیگار به مغز می‌رسد و باعث رهایش دوپامین و سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند اندورفین می‌شود. این رخداد با ایجاد احساس سرخوشی، سیگار را به ماده‌ای بسیار اعتیادآور تبدیل می‌کند. نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در دود سیگار، با تنگ كردن عروق خونی و آسیب به بستر ظريف اندوتلیال آن‌ها، باعث محدود شدن جريان خون مي‌شوند. اين رخدادهای عروقي، با ضخيم شدن ديواره‌هاي عروق خوني و افزايش چسبندگي پلاكت‌هاي خوني باعث افزايش احتمال تشكيل لخته و سكته‌قلبي و مغزي مي‌شوند. خيلي از مواد شيميايي موجود در دود سيگار مي‌توانند با ايجاد جهش‌هاي خطرناكي در دي ان اي به بروز سرطان منجر شوند. همچنين،‌ موادي مانند آرسنيك و نيكل، ‌مي‌توانند فرآيند بازسازي دي ان اي را مختل كنند كه توانايي بدن براي مقابله با خيلي از سرطان‌ها را با مشكل مواجه مي‌كند. در حقيقت، ‌تقريباً‌ يك مورد از هر سه مرگ ناشي از سرطان در ايالات متحده ريشه در سيگار كشيدن دارد و اين سرطان،‌ صرفاً‌سرطان ريه نيست. سيگار كشيدن مي‌تواند باعث بروز سرطان در بافت‌ها و اندام‌های گوناگون شود. همچنين، آسيب رساندن به بينايي، تضعيف استخوان‌ها و کاهش احتمال بارداري در زنان نیز از سایر عوارض سیگار به شمار می‌آیند. در مقابل، ترک سیگار، فواید بسیار فراوانی دارد، فوایدی آنی و طولانی‌مدت بدنی. تنها ظرف ۲۰ دقیقه بعد از ترک سیگار، ضربان قلب و فشار خون به مقادیر طبیعی خود بازمی‌گردند. بعد از ۱۲ ساعت، مقادیر مونوکسید کربن متوازن می‌شود که ظرفیت حمل اُکسیژن را افزایش می‌دهد. یک روز بعد از ترک سیگار، احتمال سکته‌ی قلبی با طبیعی شدن فشار خون و ضربان قلب، کاهش می‌یابد. دو روز بعد از ترک سیگار، احساس بویایی برمی‌گردد و حس چشایی نیز شروع به برگشتن می‌کند. بعد از یک ماه از ترک سیگار، ریه‌ها سالم‌تر می‌شوند و سرفه و نفس‌تنگی کاهش می‌یابد. سیلیای پرزمانند ظریف موجود در مجراهای هوایی و ریه‌ها، چند هفته بعد از ترک سیگار، خود را بازیابی می‌کنند و بعد از ۹ ماه، کاملاً بازسازی می‌شوند و مقاومت در برابر عفونت را بهبود می‌بخشند. یک سال بعد از ترک سیگار، خطر بیماری قلبی با بهبود عملکرد عروق خونی، به نصف کاهش می‌یابد. پنج سال بعد از ترک سیگار، احتمال تشکیل لخته به شکل بارزی کاهش می‌یابد و احتمال سکته‌ی مغزی نیز به کاهش خود ادامه می‌دهد. ده سال بعد از ترک سیگار، احتمال بروز سرطان ریه‌ی کشنده ۵۰ درصد کاهش می‌یابد که این موضوع احتمالاً ریشه در توانمند شدن بدن در بازسازی دی ان ای دارد. ۱۵ سال بعد از ترک سیگار، احتمال بروز بیماری کرونر قلبی مانند افراد غیرسیگاری می‌شود.

البته ترک سیگار ساده نیست! ترک سیگار می‌تواند به اضطراب و افسردگی منجر شود که ریشه در ترک نیکوتین دارد. اما خوشبختانه، این آثار معمولاً موقتی‌اند. امروزه، ترک به مدد ابزارهای کمکی موجود آسان‌تر شده است. درمان جایگزینی نیکوتین با آدامس، پچ‌های پوستی، قرص‌های مکیدنی، و اسپری‌ها می‌توانند به ترک سیگار کمک کنند. این ابزارها گیرنده‌های نیکوتین موجود در مغز را تحریک می‌کنند و بنابراین بدون وجود سایر مواد شیمیایی مضر موجود در سیگار، مانع از عوارض ترک سیگار می‌شوند. مشاوره و گروه‌های حمایتی، درمان رفتار شناختی، و فعالیت ورزشی با شدت متوسط نیز می‌توانند به ترک سیگار کمک کنند. خبر خوش این هست که افراد سیگاری می‌توانند با ترک سیگار باز هم سلامتی کامل خود را به دست آورند.